پایگاه خبری-تحلیلی ایراف، در گزارشی به نقل از«دو منبع موثق» گفته که وانگ یی؛ وزیر امور خارجه چین در سفر اخیر خود به کابل، حامل یک درخواست صریح و مهم از رهبران طالبان بود و آن این‌که طالبان باید جنگجویان اویغور را از ارتش خود اخراج کنند.
ایراف به نقل از منابع خود گزارش داده که در مجموع ۱۵ تا ۳۵ هزار جنگجوی اویغور و خانواده‌‌های‌شان در افغانستان حضور دارند و عمدتا در ولایت‌های شمالی افغانستان از جمله تخار، کندز، بدخشان و نورستان زندگی می‌کنند.
طبق این گزارش، جنگجویان اویغور در ترکیب ساختارهای نظامی و امنیتی طالبان از جمله ارتش، فعالیت می‌کنند و در کنار برخورداری از مراکز و کمپ‌های نظامی مخصوص خود، در برخی مأموریت‌های امنیتی در داخل افغانستان نیز به طالبان کمک می‌کنند.
در این گزارش آمده که طالبان برای جبران کمبود نیروی خود به جنگجویان خارجی متحد خود از جمله اعضای طالبان پاکستانی و اویغورها شناسنامه افغانستانی اعطا کرده‌اند.
افزون بر این، گفته می‌شود که جدایی‌طلبان اویغور به دلیل سرکوب شدید اقلیت مسلمان ساکن ایالت سین‌کیانگ یا شین جیانگ چین که با افغانستان مرز مشترک دارد، ناگزیر هستند با خانواده‌های خود از این ایالت بگریزند و به همین دلیل، هزاران جنگجوی اویغور به همراه خانواده‌‌های‌شان در افغانستان زندگی می‌کنند.
ایراف در باره اویغورها نوشته است:«تاریخ اویغور به بیش از ۴۰۰۰ سال پیش، به دو قوم کشاورز و شکارچی، و سپس به سغدیان ایرانی در زمان هخامنشیان و اشکانیان برمی‌گردد؛ زمانی‌که این منطقه بخشی از شاهنشاهی ایران بود. سغدی یکی از زبان‌های ایرانی بود و از آنجا که سغدیان بر سر راه جاده ابریشم اسکان داشتند، زبان، فرهنگ، آداب و مهارت‌شان در مدیریت به‌سرعت همراه با بازرگانانی‌ که از چین و هند برای تجارت از این جاده عبور می‌کردند، گسترش یافت. سغدیان همراه با سُکاهای ایرانی که بعدها به آنان پیوستند، نقش مهمی در گسترش فرهنگ و تمدن ایران باستان داشتند. با فروپاشی سلسله ساسانی و هجوم اعراب به ایران، ترکیب نژادی و فرهنگی منطقه سغدنشین که اکنون به عنوان شین جیانگ شناخته می‌شود، تغییر چندانی نکرد و زبان سغدی ایرانی همچنان ارجحیت خود را نگه داشت. سعد ابن وقاص، یکی از فرماندهان سپاه اسلام که تا داخل قلمرو چین پیش رفت، تنها ۵۰ سال پس از رحلت پیامبر اسلام(ص)، آیین خود را در این منطقه مستقر کرد و با اسکان اعراب در این منطقه کوشید چهره نژادی آن را نیز تغییر دهد؛ اما مهاجرت گسترده ایرانیانی که از هجوم اعراب به این منطقه گریختند، ترکیب نژادی آن را همچنان ایرانی/ سغدی حفظ کرد…در طی سال‌ها این اقوام در عرصه‌های سیاسی و اجتماعی چین پیشرفت چشمگیری کردند و خانات محلی خودشان را تشکیل دادند. از اسلام گذشته، بسیاری از آداب و رسوم و اعتقادات ترک‌های آن منطقه همچنان ایرانی ماند، از جمله آیین نوروز که مانند قرقیزها، ازبک‌ها، قزاق‌ها و تاتارهای چین، امروز در میان اویغورها هم جشن گرفته می‌شود. زبان اویغور هنوز آکنده از کلمات پارسی است.»
در این گزارش در باره آمده است:«حزب اسلامی ترکستان (TIP) که با نام جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM) نیز شناخته می‌شود، یک سازمان افراط‌گرای اسلامی اویغور است که در ابتدا در استان سین کیانگ چین تشکیل شده بود. «حزب اسلامی ترکستان»، نام جدید این سازمان است؛ اما چینی‌ها همچنان آن را با نام «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» می‌شناسند و از به کار بردن نام جدید اجتناب می‌کنند. «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» در سال ۱۹۹۷ توسط «حسن معصوم» بنیانگذاری شد. معصوم که در سال ۲۰۰۳ توسط ارتش پاکستان کشته شد، هدف خود از تشکیل این گروه را ایجاد یک دولت مستقل به نام «ترکستان شرقی» عنوان کرد. در سال ۲۰۲۰، ایالات متحده نام این جنبش را از فهرست «سازمان‌های تروریستی» حذف کرد. این گروه و رابطه آن با بنیادگرایان مسلمان، نگرانی‌های چین را درباره افزایش تهدیدات امنیتی در این کشور افزایش داده است.»
در این گزارش آمده است:«براساس یکی از گزارش‌های کارشناسان وابسته به کمیته نظارت بر تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل، «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» حدود ۵۰۰ جنگجو در شمال افغانستان دارد که غالبا در ولایت «بدخشان» مستقر هستند؛ منطقه‌ای که از طریق «کریدور واخان» به سین کیانگ چین متصل می‌شود.»

ایراف در پاسخ به این پرسش که آیا طالبان می‌تواند با اویغورها مقابله کند؟ نوشته است:جنبش اسلامی ترکستان شرقی همچنین از سال ۱۹۹۰ در افغانستان فعال است و ارتباطی قوی با فرماندهان محلی طالبان دارد؛ لذا ممکن است فرماندهان محلی طالبان به رهبران ارشد فشار وارد کرده یا اینکه مانع اخراج اعضای این جنبش از افغانستان شوند. ژو یونگ بیائو؛ رئیس مرکز مطالعات افغانستان «دانشگاه لانژو» چین، معتقد است که اعضای «جنبش اسلامی ترکستان شرقی» هنوز از سطحی از نفوذ در افغانستان برخوردار هستند؛ لذا برای طالبان آسان نخواهد بود که رابطه خود را به طور کامل با همه اعضای این جنبش در افغانستان قطع کند؛ چون این اقدام ممکن است سبب رنجش دیگر شبه نظامیانی شود که جزو حامیان این جنبش هستند. از سوی دیگر، جنبش اسلامی ترکستان شرقی روابط نزدیکی با سازمان‌های افراط‌گرای بین المللی، از جمله القاعده، ایجاد کرده و القاعده نیز نفوذ زیادی بر طالبان دارد. همچنین داعش خراسان نیز زاویه‌های ایدئولوژیک با طالبان ایجاد کرده‌ و دست‌کم یکبار در دوره طالبان از یک جنگجوی اویغور برای انجام عملیات انتحاری در افغانستان استفاده کرد، فقط با این هدف که شکاف بین طالبان و جنبش اسلامی ترکستان شرقی را نشان دهد.»
ایراف در ادامه نوشته است:«البته در این میان، نقش آمریکا و حمایت آن از اویغورها و دیگر گروه‌های تروریستی فراملیتی به منظور مقابله با نفوذ منطقه‌ای چین را نیز نباید نادیده گرفت. حذف نام جنبش اسلامی ترکستان شرقی از لیست گروه‌های تروریستی آمریکا به وضوح نشان می‌دهد که این گروه فراتر از یک جنبش جدایی‌طلب محلی است. حتی در زمان تسلط دولت مورد حمایت آمریکا در کابل هم انتشار تصاویری از دسترسی جنگجویان اویغور به خودروهای نظامی ارتش ملی افغانستان، بحث‌برانگیز شده بود و نشان می‌داد که حلقاتی در درون دولت مورد حمایت آمریکا از اویغورها حمایت می‌کنند. بنابراین، درخواست چین از طالبان برای اخراج و مهار جدایی‌طلبان اویغور با چالش‌های گسترده‌ای روبه‌رو است و این درخواست، طالبان را بر سر یک دوراهی دشوار قرار می‌دهد: ادامه روابط سودآور اقتصادی با دومین اقتصاد بزرگ جهان و دریافت حمایت‌های سیاسی از یک عضو دایم شورای امنیت سازمان ملل یا پایبندی به عهد آهنین با برادران جهادی خود و حمایت از آن‌ها در مسیر آرمان‌های جهانی جهاد.»