اداره اطلاعات و فرهنگ طالبان در پنجشیر از حضور بازرگانان هندی در یک داوطلبی فروش زمرد پنجشیر و پیشنهاد آنان برای سهم‌گیری در استخراج معادن این ولایت خبر داده است.
در خبرنامه این اداره آمده که محمدآغا حکیم والی پنجشیر از طرح بازرگانان هندی استقبال کرده و گفته که آماده همکاری در این زمینه است.
براساس خبرنامه اداره اطلاعات و فرهنگ پنجشیر، روز سه‌شنبه، ۲۱ حوت/اسفند، ۱۵ هزار و ۵۵۲ قیراط زمرد به ارزش ۳۲۸ هزار و ۹۵۰ دالر فروخته است.
طالبان گفته که دیوی یاج وسنجی، بازرگان هندی، از «فرصت‌های سرمایه‌گذاری» در افغانستان تحت کنترول طالبان استقبال کرده است.
طالبان در بیش از سه سال گذشته، همواره از فروش زمرد پنجشیر در داوطلبی‌های مختلف خبر می‌دهد.
باشندگان پنجشیر می‌گویند که طالبان معادن این ولایت را تاراج می‌کنند و به مردم محل حتا اجازه مشارکت در استخراج معادن را نمی‌دهند.
چندی پیش، یک نهاد تحقیقی با نشر یافته‌های نظرسنجی خود از ساکنان پنجشیر، گفت که ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان نظرسنجی، معتقدند که طالبان معادن پنجشیر را «تاراج» می‌کند و هیچ سودی از درآمد آن به مردم این ولایت نمی‌رسد.
قبلا از حضور شرکت‌های پاکستانی و شرکت‌های جنوبی در استخراج معادن پنجشیر گزارش می‌شد اما این نخستین بار است که طالبان از طرح سرمایه‌گذاران هندی برای استخراج معادن پنجشیر خبر می‌دهند.
اخیراً و به دنبال تنش‌های به میان آمده میان پاکستان و طالبان، مقام‌های هندی و طالبان از گسترش روابط میان طرفین سخن گفته‌اند. دیدارهایی میان مقام‌های طالبان در امارات متحده عربی صورت گرفته و برخی از رسانه‌ها از احتمال سپردن سفارت افغانستان در هند به طالبان گزارش داده‌اند.
ناظران می‌گویند که تلاش طالبان برای نزدیکی به هند، با هدف اعمال فشار بر پاکستان صورت می‌گیرد و هند نیز از این فرصت استفاده می‌کند تا نفوذ خود را در افغانستان گسترش دهد. نفوذی که با روی کارآمدن طالبان، تصور می‌شد از بین برود.
پاکستان حساسیت زیادی به حضور و نفود هند در افغانستان نشان می‌دهد.
هند در گذشته از حامیان عمده نظام جمهوریت در افغانستان بود و سهم قابل ملاحظه‌ای در کمک به افغانستان در آن زمان داشت. سهمی که پاکستان همواره از آن ابراز نارضایتی می‌کرد و در واکنش به آن از طالبان حمایت می‌کرد.
در عین حال، هند در گذشته از حامیان خارجی جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد شاه مسعود در سال‌های ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۰ بود. جبهه‌ای که در برابر طالبانِ تحت‌الحمایه پاکستان می‌جنگید.
پنجشیر از مراکز اصلی مقاومت ضد طالبان به شمار می‌رود، هرچند که در دو سال اخیر جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود تحرک چندانی در این ولایت نداشته است. با این حال، سهم‌گیری هند در آنچه تاراج معادن زمرد پنجشیر از سوی مردم پنجشیر خوانده می‌شود، می‌تواند حاکی از یک دگردیسی عمده در سیاست‌ها و نوع نگاه هند به مسایل افغانستان پنداشته شود. انگار هند، دیگر امیدی به بازآفرینی نقش حمایتی خود از متحدین تاجیک هندوستان در شمال و شمال شرق نداشته باشد.
مردم پنجشیر می‌گویند هر کشوری که در استخراج معادن زمرد با طالبان همدستی کند، چپاول‌گر تلقی خواهد شد. روشن نیست که آیا بازرگانان هندی از چنین برداشت و تلقی‌ای از حضور و سهم شان در استخراج معادن پنجشیر دارند، یا خیر.
تاجایی که به طالبان اما بر می‌گردد، به نظر می‌رسد که این گروه بیشتر از حضور هند در استخراج معادن پنجشیر اهداف تبلیغاتی را دنبال می‌کند و هدف این تبلیغات بیشتر پاکستانی‌ها هستند. طالبان به پاکستانی‌ها می‌گویند که سهم شما را به هند می‌دهیم اگر با ما روابط تان را بهبود نبخشید. این تبلیغات در پاکستان اکثراً جدی گرفته می‌شود. برخی از حلقات سیاسی در پاکستان بارها با اشاره به حضور هند در افغانستان، از دولت پاکستان خواسته‌اند که روابط خود را با طالبان تعمیر کند.
اما اگر حضور و مشارکت هند در طرح استخراج معاون افغانستان فراتر از جنبه‌های تبلیغاتی برود و عمق پیدا کند، تنها پاکستان نیست که از چنین امری برآشفته خواهد شد. ایران، چین و روسیه نیز در این زمینه ملاحظات و حساسیت‌های خود را دارند. این سه کشور نیز بارها از تمایل خود برای استخراج معادن افغانستان پرده برداشته‌اند. این کشورها تصور شان این است که سهم‌گیری در استخراج معادن افغانستان تحت کنترول طالبان، هم موجب توسعه اقتصادی منطقه می‌شود و هم کمکی به طالبان است که به پول و سرمایه‌گذاری خارجی برای استقرار حاکمیت جابرانه شان احتیاج دارند.اما واقعیت این است که استخراج معادن یک برنامه طولانی مدت است و انتظار اینکه کشورهای منطقه از این طریق به ثبات افغانستان و ثبات رژیم طالبان کمک کنند، واقع‌بینانه نیست. مردم افغانستان تا هشتاد درصد گرسنه اند و به پول نقد و کمک‌های آنی نیاز دارند اما پروژه استخراج معادن کم کم ده سال زمان نیاز دارد. در عین حال، مردم افغانستان معتقدند که طالبان به دلیل فقدان مشروعیت مردمی، حق واگذاری معادن به کشورهای خارجی را ندارند.
نکته قابل توجه دیگر این است که هم اکنون ده ها گروه تروریستی به شمول القاعده در افغانستان فعال‌اند و این خود مانع بزرگ امنیتی فرا راه برنامه استخراج معادن است. گروه‌های تروریستی‌ای که طالبان اراده و توان مهار آنان را ندارند، از یک سو مانع استخراج معادن اند و از سوی دیگر، خواهان سهم برابر با طالبان در سود حاصل از این پروژه‌ها اند. به طوری که گفته شده، القاعده از سود حاصل از استخراج زمرد پنجشیر، سی درصد سهم مطالبه کرده و طالبان نیز به این گروه سهم داده است.
نویسنده: بهرام بهین