خبرگزاری پورانا

PNA

فایده ریشه‌یابی نامِ جای‌ها

مهم ترین خبر های هفته

تحلیل های داغ هفته

خبرگزاری پورانا نوشته‌های برتر پیرامون مسائل مهم سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و…را از صفحات اجتماعی گزینش و در بخش “نظرها” به نشر می‌رساند. مسوولیت نوشته‌ها بدوش نویسندگان است.
………………………………………………………………

در پاسخ به یک رفیق ما،
پرسیده بود: این ریشه‌یابی جای‌نام‌ها چه درد مارا درمان می‌کند؟
سال‌های زیادی شد که به دنبال چیستی‌و چرایی جای‌نام‌هاستم‌و نوشته‌ها و منابع زیادی را زیر و رو کردم تا فلسفه‌ی‌ نامگذاری شهرها، روستاها، کوه‌ها، دره‌ها و رودهای این سرزمین را بدانم‌و همچنان؛ چرایی‌و چگونگی تغییر و دگرگونی این جای‌نام‌ها را که در بسیاری موارد که روایات عامیانه را می‌خوانم خیلی دلچسب‌و حتا خنده‌دار و غیر قابل باور است. به‌گونه‌ی نمونه، جای‌نام‌های کابل، استالف، ریش‌خور، سالنگ، پنجشیر، مهترلام، خیرخانه‌و… از نگاه علمی‌، ریشه‌شناسی واژه‌ها و پیشینه‌ی کاربرد آن، نیاز به شناخت ما از تاریخ‌و تمدن چندهزار ساله‌ی سرزمین ما دارد و اما ریشه‌یابی همین جای‌نام‌ها در روایت‌های عامیانه، خیلی ساده‌و نیازی به چیستی‌و چرایی پیچیده‌ی علمی ندارد. طوری‌که؛ استالف را یک واژه‌‌های باستانی به دوران هخامنشی‌ها و مقدونی‌ها به معنای جای انگور پنداشته‌اند که اصل آن استافیل بود و اما در روایت‌های عامیانه، استالف دگردیسه‌ی “استاد الف” می‌باشد. همین‌سان؛ کابل در پژوهش‌های دانشمندان، دگردیسه‌ی کابورا از اصطلاحات چندهزارساله‌ ساکایی‌و در اصل نام رود این سرزمین است‌و اما در روایت‌های عامیانه، اینجا کاه‌پُل بود که کابل شد، یعنی؛ اینجا از کاه پل ساخته بودند و به همین نام شهرت یافت. روایت خنده‌دار عامیانه پُشت جای‌نام‌ ریش‌خور طوری‌ست که گویند دونفر باهم دعوا کردند و یکی ریش دگری را خورد، در نتیجه نام محل این‌ها به ریش‌خور مشهور شد، این درحالی‌ست که دلیل این نام‌گذاری به تاسیس نخستین پایگاه ارتش در زمان شیرعلی‌خان برمی‌گردد که پس از جلب‌و جذب‌ جوانان‌و تراشیدن ریش آن‌ها، کل این ناحیه بنام ریش‌خور شهرت یافت. یا طوری‌که یک منطقه‌است بنام ششگاو در غزنه، در روایت عامیانه دلیل آن توهین به مردم همان ناحیت است که گویا شش نفر بود در اینجا و به هیچکس‌ سلام نمیدادن که در نتیجه نام ناحیت‌شان را دیگران ششگاو نهادند، این درحالی‌ست که شج‌گاه است‌و در گفتار مردم شش‌گاو شده‌و آنها که دلیل آن‌را نفهمیده‌اند، یک قصه‌ی مفت را بدان پیوند زده‌اند. همین‌سان؛ نام پنجشیر به آن پنج نفر ربطی ندارد، در پریان هیچ پری نیست، در هندوکش کسی هندوکشی نکرده، سانچارک هم سنگ چارکی نیست‌و بالاخره الیشنگ‌و الینگار را علیشنگ‌و علینگار ننویسید.
پ.ن: حالی متوجه شدی که فهمیدن آن چقدر مهم است؟

……………………………………………………………………..

نویسنده: فدامحمد تورانیان، فعال فرهنگی

برگرفته شده از: صفحه فیسبوک فدامحمد تورانیان

سایر مقالات پیشنهادی پـــــــــورانا

عضویت در خبر نامه پورانا

جهت عضویت در خبر نامه فرم زیر را پر نمایید.