در تازه‌ترین موج محدودیت‌های اجتماعی در افغانستان، ریاست امر به معروف و نهی از منکر طالبان در ولایت کندز اعلام کرده است که هرگونه اصلاح موی سر و ریش که با “معیارهای دینی و فرهنگی” مورد نظر این گروه همخوانی نداشته باشد، به‌طور رسمی ممنوع است و متخلفان با مجازات علنی مواجه خواهند شد.
این تصمیم، که در آستانه عید سعید قربان اتخاذ شده، از دید بسیاری از ناظران گامی دیگر به سوی کنترل کامل سبک زندگی مردم و بازگشت به الگوی سخت‌گیرانه حکومت نخست طالبان در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی تعبیر می‌شود.
محتوای دستور: “اصلاح غیرمجاز = مجازات در برابر مردم”
اعلامیه رسمی این اداره هشدار داده است که اگر سلمانی‌ای اقدام به اصلاح موی سر یا ریش فردی کند که به تشخیص نیروهای امر به معروف، مغایر با ضوابط تعیین‌شده باشد، هم سلمان و هم مشتری در داخل دکان و در حضور مردم مجازات خواهند شد.
این مجازات‌ها، که بر اساس شواهد گذشته، می‌تواند شامل توهین، ضرب و شتم، حبس کوتاه‌مدت و یا اعمال جریمه‌های مذهبی باشد، هدف‌شان به‌زعم طالبان “اصلاح جامعه و جلوگیری از ترویج فرهنگ غربی” عنوان شده است.
کنترل فزاینده در آستانه عید
طالبان افزوده‌اند که در ایام عید، چک‌پُینت‌های امنیتی به‌صورت جدی، افرادی را که با مدل‌های موی “نامتعارف” یا ریش تراشیده تردد می‌کنند، بازداشت و در انظار عمومی مجازات خواهند کرد. این هشدارها به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده که جوانان از رفتن به سلمانی و یا حتی تلاش برای داشتن ظاهری متفاوت خودداری کنند.
این نخستین بار نیست: سابقه اقدامات مشابه در دیگر ولایت‌ها
هرچند تمرکز رسانه‌ها این بار بر کندز است، اما اقدامات مشابه طالبان در ولایت‌های مختلف افغانستان سابقه دارد:
هلمند (۱۴۰۰): طالبان به سلمانی‌ها هشدار دادند که از اصلاح ریش جوانان خودداری کنند، در غیر این‌صورت دکان‌شان بسته خواهد شد.
هرات: موارد متعددی از بازداشت جوانانی گزارش شد که با موهای رنگ‌شده یا مدل‌های امروزی دیده شده بودند.
قندهار: نیروهای طالبان بارها به زور وارد آرایشگاه‌ها شده و وسایل کار را ضبط یا تخریب کرده‌اند.
کابل: گزارش‌هایی از الزام آرایشگران به نصب تابلوهایی با مضمون «اصلاح ریش ممنوع است» منتشر شده است.
بازسازی یک ماشین ایدئولوژیک؛ بازگشت به دهه تاریک ۷۰
کارشناسان می‌گویند این سیاست‌ها یادآور حکومت نخست طالبان در دهه ۱۳۷۰ خورشیدی است؛ زمانی که داشتن ریش بلند، استفاده از لباس سنتی، ممنوعیت تلویزیون، موسیقی، سینما، و حتی جشن تولد یا عروسی با موسیقی، بخشی از قانون نانوشته‌ی زندگی مردم بود.
در آن دوره، مردانی که ریش خود را می‌تراشیدند، به‌زور در خیابان شلاق می‌خوردند یا مجبور می‌شدند به‌عنوان مجازات عمومی، نظافت اماکن عمومی را انجام دهند.
اکنون نیز با گذشت سه سال از بازگشت طالبان به قدرت، نشانه‌های روشنی از بازسازی همان ساختارهای سخت‌گیرانه و سرکوبگر دیده می‌شود؛ با این تفاوت که اکنون جوانان افغانستان به اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و جهانی پر از تنوع فرهنگی دسترسی دارند، و همین امر تضاد را عمیق‌تر و مقاومت را گسترده‌تر کرده است.
ابعاد روانی و اجتماعی: سرکوب هویت شخصی جوانان
تحلیلگران اجتماعی می‌گویند این‌گونه اقدامات نه تنها آزادی‌های فردی را سلب می‌کند، بلکه بر روح و روان جوانان نیز فشار شدیدی وارد می‌سازد. مدل مو، پوشش و ظاهر بخشی از هویت فردی و سلیقه شخصی افراد است. تلاش برای یک‌دست‌سازی اجباری ظاهر جامعه، نتیجه‌ای جز افزایش نارضایتی، فشار روانی و حتی مهاجرت جوانان ندارد.
همچنین، استفاده ابزاری از “دین” برای اعمال سلیقه‌های سیاسی و فرهنگی خاص، باعث کاهش مشروعیت دینی واقعی در میان نسل جوان می‌شود و دین را از جایگاه معنوی‌اش به ابزاری سرکوبگر تبدیل می‌کند.
واکنش‌ها: سکوت عمومی، نارضایتی پنهان
در فضای سرکوب و سانسور گسترده، کمتر کسی جرات ابراز مخالفت علنی دارد، اما در شبکه‌های اجتماعی و محافل خصوصی، بسیاری از شهروندان افغانستان این اقدام را نقض آشکار حقوق بشر و آزادی‌های مدنی می‌دانند.
فعالان حقوق بشر در بیرون از کشور نیز این تصمیم طالبان را نشانه‌ای از ادامه افراط‌گرایی فرهنگی و اجتماعی دانسته‌اند که جامعه افغانستان را از مسیر توسعه و همزیستی دورتر می‌کند.
ارسال شده از یک فعال مدنی کندز به پورانا
